Chính quyền của Tổng thống Mỹ Barack Obama đã "lách luật" khi quyết định không xác định xem việc quân đội phế vị tổng thống trước tiên được bầu một cách dân chủ tại Ai Cập ngày 3/7 có phải là một cuộc "bạo động" hay không. Điều này đã tạo ra một lỗ hổng lớn trong việc củng cố các nguyên tắc cai trị, điều hành và các tuyên bố về quyền con người trên khắp thế giới - những nguyên tắc vốn từ lâu đại diện cho các giá trị không thể xâm phạm của Mỹ. Các chính quyền Mỹ trước đây từng hứng chịu nhiều chỉ trích về việc chỉ nói suông. Tuy nhiên, diễn biến mới và chưa từng có tiền lệ kể trên đã đem đến một thông điệp gây lúng túng - nhiều khả năng sẽ khiến nền dân chủ tại Ai Cập càng trở thành mong manh hơn khi quân đội không chấp nhận với kết quả của các cuộc bầu cử hoặc các chính sách của những nhà lãnh đạo được dân bầu.
Biểu tình biến thành bạo lực đẫm máu tại Cairo hôm 27/7.
|
|
Trong khi đó, Thổ Nhĩ Kỳ - nước công khai ủng hộ ông Morsi - đã chỉ trích phương Tây cố tình "nhắm mắt nhắm mũi phớt tỉnh" trước các diễn biến tại Ai Cập. Thủ tướng Tayyip Erdogan phát biểu trên truyền hình: "Những người giữ lặng im khi lợi. Dân tộc của Ai Cập bị thủ tiêu cũng sẽ tiếp kiến cư xử như vậy khi chính người dân thường vô tội tại Ai Cập trở thành các nạn nhân. Điều gì đã xảy ra với những thứ gọi là giá trị của Liên minh châu Âu và người châu Âu, những người vẫn đi khắp thế giới để rao giảng về dân chủ giờ đang ở đâu?".
Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ Jen Psaki phát biểu hôm 26/7: "pháp luật không yêu cầu chúng ta phải đưa ra một đánh giá mang tính chính thức rằng liệu có phải một cuộc bạo động đã diễn ra tại Ai Cập hay không. Ích quốc gia của Mỹ không liên can tới việc đưa ra các đánh giá kiểu này".
Cách Mỹ lý giải Luật trợ giúp Nước ngoài, có hiệu lực năm 1961, có thể khiến giới quân đội và tướng lĩnh tại Mali, Madagascar, Honduras và Pakistan kinh ngạc. Bởi họ, cùng nhiều lực lượng quân đội khác, đã phải đối mặt với việc viện trợ quân sự của Mỹ bị đình chỉ trong một thập kỷ qua hoặc lâu hơn nữa do để xảy ra các vụ bạo động. Trong mỗi trường hợp này, đúng như phán đoán của nhiều người, Mỹ đều có đánh giá và quyết định cụ thể. Luật pháp Mỹ cũng quy định trợ giúp chỉ khôi phục khi một chính phủ được bầu một cách dân chủ quay trở lại nắm quyền điều hành sơn hà.
Quân sĩ Ai Cập phẳng tại quảng trường Tahrir, thủ đô Cairo ngày 26/7. Ảnh: AFP/TTXVN |
Bà Psaki có thể sẽ không lý giải vì sao chính quyền lại quyết định không đưa ra phán quyết liên can đến Ai Cập, một đồng minh cốt lõi của Mỹ tại khu vực Trung Đông. Tuy nhiên, tình thế khó khăn như hiện giờ có thể buộc Mỹ phải đi tới quyết định rằng quân đội Ai Cập đích thực đã tiến hành một vụ đảo chính và lật đổ Tổng thống Mohamed Morsi - quyết định sẽ dẫn tới việc đình chỉ gói hỗ trợ hàng năm trị giá 1,5 tỷ USD của Mỹ dành cho Cairo, mà 1,3 tỷ USD trong số đó là dành cho quân đội. Trái lại, nếu Mỹ quyết định rằng diễn biến vừa qua không phải đảo chính thì điều này sẽ đi trái lại thực tiễn đang diễn ra là quân đội đã phế truất ông Morsi và hiện đang nhốt nhân vật này tại một nơi bí mật trong nhiều tuần lễ.
Các tuyên bố chính thức của Nhà Trắng, Bộ Ngoại giao và Lầu Năm Góc hầu như đều dấn rằng tình hình hiện giờ tại Ai Cập đang rất phức tạp và đầy rẫy thách thức. Mỹ đã phải lên tiếng kêu gọi nước đồng minh Arập thế "tránh chìm vào cuộc nội chiến" sau khi lực lượng an ninh giết chết hàng chục người ủng hộ cựu Tổng thống Hồi giáo Mohamed Morsi và đẩy mạnh hơn chiến dịch tiến công tổ chức Anh em Hồi giáo.
Bộ Y tế Ai Cập cho biết có 65 người đã thiệt mạng trong vụ tiến công ngày 27/7. Tổ chức Anh em Hồi giáo nói rằng có khoảng 61 người khác hiện đang trong tình trạng nguy nan sau diễn biến mà họ gọi là vụ tiến công đầy bạo lực của các lực lượng có vũ trang trong trang phục của cảnh sát. Trong khi đó, theo thông tin từ ông Mohamed Sultanm, người đảm nhận công tác cứu hộ, con số bỏ mạng lên tới 72 người.
Ngoại trưởng Mỹ John Kerry đã có cuộc bàn luận với hai thành viên trong nội các tạm Ai Cập và giãi bày "quan ngại sâu sắc".
Ông nói: "Đây là một tuổi quan yếu mang tính bước ngoặt đối với Ai Cập. Mỹ kêu gọi bít tất các nhà lãnh đạo tại Ai Cập thực hiện các biện pháp hợp lý và cần thiết tức thời để giúp giang san tránh khỏi một cuộc khủng hoảng toàn diện". Ngoại trưởng Kerry nhấn mạnh yêu cầu của Mỹ đối với chính quyền Ai Cập là quý trọng quyền biểu tình hòa bình và tự do ngôn luận, cho rằng lực lượng này cần đóng vai trò là "các yếu tố quan trọng trong tiến trình dân chủ toàn diện mà họ từng công khai theo đuổi".
Những người đứng đầu Anh em Hồi giáo, một phong trào có tổ chức chém nhận được sự ủng hộ lớn từ phía tầng lớp dân thường tại Ai Cập, ngày 28/7 đã kêu gọi những người ủng hộ kiềm chế. Tuy nhiên, đám đông tập kết tại nhà thời Hồi giáo tại thủ đô Cairo vẫn tỏ ra vô cùng cuồng nộ. Một giáo sỹ phát biểu: "Mọi người muốn nghe lời xin lỗi từ ông Sisi, lời xin lỗi của một kẻ "đồ tể".
Giới phân tích cho rằng quyết định của chính quyền Mỹ trong việc thực hiện một cách có chủ đích và chọn lựa những gì từng được coi là điển hình cho sự ủng hộ dân chủ có thể sẽ làm dấy lên nhiều câu hỏi về các cam kết mà họ đã công khai khẳng định đối với lý tưởng này trên khắp thế giới.
TTXVN/Tin tức
|
