Điều này đã được giới khoa học học gọi là “Lời nguyền tài nguyên”, để chỉ sự trả giá cho việc bóc lột tự nhiên để phục vụ mục tiêu phát triển nhưng không đạt được
Trong thời gian dài nhiều DN nhảy vào đầu tư thủy điện nhỏ do giá thành điện thấp, không phải trả tiền thuế tài nguyên, bồi thường không đáng kể, nhu cầu về điện ngày càng tăng và giá bán điện càng ngày càng cao. Chẳng những vậy, việc quản lý, quản trị TNKS còn chỉ ra một thực tiễn nhiều nhà nước giàu TNKS nhưng không tận dụng được để công nghiệp hóa sơn hà.
Nhưng thực tại đã để lại nhiều hậu quả: người dân mất nhà, mất đất sản xuất; rừng đầu nguồn bị phá khiến lũ quét tàn phá ảnh hưởng đến an toàn về người, của nả; động vật hoang dã mất nơi hàm và dần tuyệt chủng… Việt Nam đã quan hoài nhiều hơn đến việc quản trị TNKS khi ban hành Luật Khoáng sản năm 1996, Luật sửa đổi bổ sung năm 2005 và Luật Khoáng sản năm 2010.
Việt Nam được đánh giá có nhiều tiềm năng về TNKS với hơn 5. Theo đó cần một cơ chế giám sát hoạt động khai phá khoáng sản hợp lý, có hiệu quả, minh bạch nghĩa vụ các chủ thể hệ trọng, song song điều tiết hài hòa ích mang lại từ khoáng sản. Đây chính là bài học đắt giá cho bất cứ ngành khai thác khoáng sản nào của Việt Nam và cho tư duy ngắn hạn.
Đó là mức xử phạt hành vi vi phạm còn thấp; quốc gia không kiểm soát được sản lượng khai phá thực tiễn của tổ chức, cá nhân chủ nghĩa khai khoáng, không nắm được thực trạng “tài sản” của mình; không kiểm soát được nguồn thu ngân sách từ thuế tài nguyên… thực tiễn này đang đòi hỏi vấn đề quản trị TNKS phải được đổi thay.
Để làm được điều này, giải pháp quan yếu là tâm tính lộ trình để nước ta sớm tham gia “sáng kiến minh bạch trong ngành công nghiệp khai khoáng - EITI”, góp phần nâng cao hiệu quả quản trị TNKS, thiết lập chuẩn mới trong khai khẩn tài nguyên thiên nhiên quốc gia, ngăn chặn “sự linh ứng của quy luật thiên nhiên”. Thế nhưng, cùng với loại khoáng sản có giá trị là dầu khí, than đã bị phá hoang gần như kiệt, việc nhập cảng than cho tiêu dùng trong nước đang đến gần.
000 mỏ, điểm, quặng và 60 loại khoáng sản, trong đó nhiều khoáng sản có tiềm năng đủ để phá hoang, chế biến quy mô công nghiệp với thời kì lâu dài, như bauxite, titan-zircon, đất hiếm, than. Na ná là việc bùng phát đầu tư thủy điện.
Tuy nhiên, hoạt động khai khẩn TNKS vẫn bộc lộ không ít bất cập. Càng khai khẩn TNKS, sự phân hóa và bất công từng lớp càng tăng.
